หนี้สาธารณะ

หนี้สาธารณะ
รายรับของรัฐบาลบางส่วนได้มาจากการกู้ยืมเงินจากแหล่งต่างๆ ทั้งในและนอกประเทศ ทำให้มีข้อผูกพันที่จะใช้คืนเงินต้นและพร้อมดอกเบี้ย เมื่อมีการกู้เงินทุกๆ ปี หนี้สินของรัฐบาลจะเพิ่มขึ้น อย่างไรก็ตาม ข้อผูกพันของรัฐบาลในหนี้สินนั้นมิได้เกิดจากการกู้ยืมโดยรัฐบาลเท่านั้นบางส่วนจะเกิดจากการค้ำประกันเงินกู้โดยรัฐบาลให้กับหน่วยงานราชการต่างๆ หนี้สินของรัฐบาลเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า หนี้สาธารณะ
วัตถุประสงค์ในการก่อหนี้สาธารณะ
ชดเชยการขาดดุลของรัฐบาล เมื่อประมาณการรายจ่ายสูงกว่ารายได้ที่คาดว่าจะจัดเก็บได้ รัฐบาลต้องแสวงหาเงินส่วนที่ยังขาดโดยการกู้ยืมจากแหล่งต่างๆ ทั้งในและต่างประเทศ เป็นหนี้
ที่รัฐบาลกู้โดยตรงไม่รวมการค้ำประกันหนี้ของรัฐวิสาหกิจ หนี้ที่รัฐบาลค้ำประกันให้กับรัฐวิสาหกิจที่ไม่ใช่สถาบันการเงินและหนี้ของธนาคารแห่งประเทศไทย
เพื่อให้เกิดผลกระทบต่อการใช้ทรัพยากรของประเทศ ถ้ารัฐบาลสามารถใช้ทรัพยากรให้เกิดประโยชน์ต่อประเทศได้มีประสิทธิภาพมากกว่าภาคเอกชน การที่รัฐบาลกู้เงินจากแหล่งเงินกู้ภายในประเทศจะเป็นการดึงเงินจากภาคเอกชนมาใช้จ่ายหรือโอนทรัพยากรของประเทศมาให้รัฐบาลใช้
รักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกิจภายในและภายนอกประเทศ บางครั้งแม้รัฐบาลจะมีรายได้เพียงพอกับรายจ่ายแต่เพื่อควบคุมระบบเศรษฐกิจจำเป็นต้องก่อหนี้ขึ้น หรือในช่วงเวลาที่ประเทศประสบปัญหาขาดดุลการชำระเงินและทุนสำรองระหว่างประเทศลดลง จำเป็นต้องกู้ยืมเงินจากต่างประเทศเพื่อแก้ปัญหาขาดดุลการชำระเงินและมีทุนสำรองระหว่างประเทศในระดับที่ต่างประเทศเชื่อมั่น
เร่งรัดความจำเริญทางเศรษฐกิจ รัฐบาลจำเป็นต้องกู้เงินมาใช้จ่ายในโครงการที่จำเป็นต่อความจำเริญทางเศรษฐกิจซึ่งใช้เงินลงทุนสูง หรือกู้ยืมจากต่างประเทศเพื่อนำมาซื้อเครื่องจักร อุปกรณ์และเครื่องมือจากต่างประเทศเพื่อใช้ในการลงทุนซึ่งส่งผลต่อการการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจของประเทศ
หลักในการก่อหนี้สาธารณะ
ในการก่อหนี้สาธารณะจะต้องคำนึงถึงหลักในการก่อหนี้เพื่อให้เป็นไปอย่างเหมาะสมและเกิดผลดีแก่ประเทศ ดังนี้
หลักผลประโยชน์ของเงินกู้ เงินกู้นั้นควรจะนำไปใช้ให้เกิดประโยชน์หรือกู้เพื่อการลงทุน และควรเป็นการลงทุนในโครงการที่สามารถให้อัตราผลตอบแทนสูงกว่าอัตราดอกเบี้ยหรือต้นทุนของเงินกู้นั้น
หลักภาระหนี้ การกู้เงินจะมีภาระการใช้คืนซึ่งจะทำให้รายจ่ายของรัฐบาลในปีต่อมาสูงขึ้น ถ้าเป็นการกู้จากต่างประเทศการใช้คืนจะต้องชำระคืนเป็นเงินสกุลต่างประเทศซึ่งอาจทำให้ประเทศประสบปัญหาการขาดดุลการชำระเงิน ดังนั้น จึงต้องคำนึงถึงภาระการใช้คืนหนี้ด้วย
หลักเสถียรภาพทางเศรษฐกิจ การกู้ยืมเงินจากประชาชนจะทำให้การบริโภคและการลงทุนของภาคเอกชนลดลง การขยายตัวของเศรษฐกิจของประเทศชะลอตัวลง ดังนั้น จะต้องระมัดระวังมิให้มีการก่อหนี้ภายในประเทศมากจนเกินไปจนอาจทำให้เศรษฐกิจของประเทศหดตัวอย่างรุนแรง

ประมาณการรายจ่าย
การประมาณการรายจ่ายจำแนกได้หลายประเภท เช่น ตามหน้าที่งาน ตามลักษณะเศรษฐกิจ ตามส่วนราชการและรัฐวิสาหกิจ ตามแผนงานของสาขาเศรษฐกิจต่าง ๆ เป็นต้น
การจำแนกรายจ่ายตามแผนงาน เป็นการจำแนกรายจ่ายตามแผนงานด้านต่างๆ ดังนี้ การเกษตร การอุตสาหกรรมและเหมืองแร่ การคมนาคมขนส่งและสื่อสาร การพาณิชย์และท่องเที่ยว การวิทยาศาสตร์เทคโนโลยี พลังงานและสิ่งแวดล้อม การศึกษา การสาธารณสุข การบริการสังคม การรักษาความมั่นคงของชาติ การรักษาความสงบเรียบร้อยภายใน การบริหารงานทั่วไปของรัฐ และการชำระหนี้เงินกู้
การจำแนกตามลักษณะเศรษฐกิจ เป็นการจำแนกงบประมาณรายจ่ายเพื่อแสดงให้เห็นถึงผลทางเศรษฐกิจที่จะเกิดขึ้นจากการใช้จ่ายของรัฐบาล โดยจำแนกเป็นรายจ่ายเพื่อการลงทุน รายจ่ายประจำ และรายจ่ายชำระคืนต้นเงินกู้
การจำแนกรายจ่ายตามส่วนราชการและรัฐวิสาหกิจ เป็นการจำแนกออกตามส่วนราชการและรัฐวิสาหกิจต่างๆ ที่ได้รับการจัดสรรรายจ่าย เช่น กระทรวงต่างๆ หรือหน่วยงานรัฐวิสาหกิจของรัฐบาล
วัตถุประสงค์ของการใช้จ่ายของรัฐบาล
วัตถุประสงค์ในการใช้จ่ายของรัฐบาลสามารถจำแนกได้จากงบประมาณรายจ่ายของรัฐบาล นอกจากเพื่อบริหารประเทศ รักษาความสงบภายในประเทศและความมั่นคงของชาติแล้ว วัตถุประสงค์ของการใช้จ่ายของรัฐบาล ได้แก่
1. รักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกิจภายในประเทศ เนื่องจากรายจ่ายของรัฐบาลเป็นส่วนหนึ่งของอุปสงค์มวลรวม ดังนั้น ควรให้มีการยืดหยุ่นด้านรายจ่ายเพื่อให้แก้ปัญหาทางเศรษฐกิจของประเทศได้
2. รักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกิจภายนอกประเทศ ในช่วงที่ประเทศประสบปัญหาด้านดุลการชำระเงิน รัฐบาลสามารถแก้ไขได้โดยการปรับเปลี่ยนการใช้จ่ายเพื่อให้ส่งผลต่อการบริโภคและการลงทุนภายในประเทศ ซึ่งจะส่งผลต่อรายได้ประชาชาติและดุลการชำระเงินของประเทศด้วย
3. เร่งรัดความจำเริญทางเศรษฐกิจ รัฐบาลต้องใช้จ่ายในโครงการที่จำเป็นต่อความจำเริญทางเศรษฐกิจ เช่น โครงการเขื่อนเพื่อการชลประทานด้านการเกษตรและการผลิตกระแสไฟฟ้า เป็นต้น
4. เกิดความเสมอภาคในการกระจายรายได้ การใช้จ่ายเงินของรัฐบาลจะส่งผลให้การกระจายรายได้มีความเสมอภาคมากขึ้น เช่น การใช้จ่ายเพื่อยกระดับความเป็นอยู่ของประชากรยากจนในชนบทซึ่งจะช่วยทำให้การกระจายรายได้เสมอภาคมากขึ้น